‘Groene zak duurder omdat Nijmegenaar afval te goed scheidt’ kopte Omroep Gelderland vorige week. Slaat goede scheiding echt een gat in de begroting? De afvalbegroting is een gesloten kring, en minder restafval leidt toch tot minder verwerkingskosten? Je zou denken dat de heffing juist naar beneden kan als er beter gescheiden wordt. Waar moet je dus zeker op letten bij het vaststellen van de afvalstoffenheffing in een gemeente?

Inwoners van de ene gemeente betalen flink wat meer afvalstoffenheffing dan de inwoners uit een andere gemeente. Uit onderzoek van Rijkswaterstaat blijkt zelfs dat de heffing varieert van minder dan €120 per huishouden tot zo’n €350 per huishouden (per jaar). Welke keuzes maken gemeenten waardoor deze verschillen ontstaan? En waarom kun je je eigen gemeente niet zomaar vergelijken met andere gemeenten?

Wie stopt wat in de afvalstoffenbegroting?
Iedere gemeente heeft natuurlijk een zorgplicht, zodat huishoudens zich van hun afval kunnen ontdoen. Maar niet iedere gemeente belast alle kosten van het afvalbeheer door aan huishoudens. Daarnaast financieren sommige gemeenten een deel van de kosten uit de algemene middelen. Dat zorgt al voor een verschil in afvalstoffenheffing. Daarnaast is de afvalstoffenheffing afhankelijk van de hoogte van de service in een gemeente. Hoe vaak worden de containers geleegd? Hoeveel kost een bezoek aan de milieustraat?

Risico’s op gaten in de begroting
Het grootste deel van de kosten voor veel gemeenten als het om afval gaat, zit ‘m in de verwerking van het restafval. Dan is het moment van aanbesteden erg belangrijk. Ben je aantrekkelijk voor een verwerker? Hoe meer volume bijvoorbeeld, hoe beter. Het verwerkingstarief is flink gedaald de afgelopen jaren, maar nu de ovens weer vol zijn (onder andere met buitenlands afval), zullen de verwerkingskosten naar verwachting weer stijgen. Als je daar geen rekening mee houdt in de toekomst, krijg je natuurlijk een probleem.

Datzelfde geldt voor de hoogte van de vergoeding die gemeenten ontvangen voor gescheiden ingezameld plastic verpakkingsafval en drankenkartons. Die vergoeding is in de komende jaren namelijk onzeker. Nog een risico op een gat in de begroting is het niet opbouwen van een voorziening voor eventuele lasten in de toekomst. Die zijn wellicht nog niet bekend, maar benodigde investeringen in bijvoorbeeld nieuwe containers zijn wel redelijkerwijs in te schatten.

Funest voor de beeldvorming
Veruit de meeste risico’s op gaten in de begroting lopen gemeenten met diftar. In ons eerdere artikel ‘Diftar: een onterecht taboe in veel gemeenten’ kwam het al aan bod: “Om ervoor te zorgen dat de begroting in balans is, moeten gemeenten goed overwegen welke kosten ze in het vaste gedeelte van de afvalstoffenheffing behouden en welke in het variabele gedeelte. Het laatste wat je wil is de boodschap naar je burgers overbrengen dat ze meer moeten gaan betalen omdat ze te goed hun afval scheiden.”

Waar moet je op letten als diftargemeente?
Stel je gaat aan de slag met het berekenen van tarieven. Welke kosten stop je dan in het vastrechttarief en welke in het variabele tarief?* Hoe meer kosten je in het vastrecht tarief stopt, hoe minder risico je als gemeente loopt. Maar… dan is er ook een kleinere financiële prikkel voor de inwoner om afval te scheiden en minder restafval aan te bieden. Hoeveel risico ben je dus bereid te lopen als gemeente?

De tarieven moeten ook passen bij je gemeente. Ieder heeft vaak eigen uitgangspunten, bijvoorbeeld een bepaalde hoogte van de opgebouwde voorziening. Ook van invloed zijn de in het verleden gehanteerde tarieven, bijvoorbeeld naar grootte van het huishouden of naar de grootte van de containers. Kijk naar de plussen en minnen voor jouw gemeente.

Zorg er daarnaast voor dat er altijd genoeg financiële prikkel is voor de inwoners. Het meest eerlijke is om de verwerkingskosten van het restafval in het variabele tarief te stoppen. Maar: maak een goede aanname van de te verwachten hoeveelheid aangeboden afval. Zo kun je voorkomen dat de aangeboden hoeveelheid afval te laag is om de kosten van de verwerking te dekken. Hoeveel afval is dit bijvoorbeeld in vergelijkbare gemeenten met eenzelfde inzamelsysteem? Bereken vervolgens een passend tarief.

Met deze voorzorgsmaatregelen zou je begroting sluitend moeten zijn, en kun je naar hartenlust je inwoners stimuleren hun afval beter te scheiden. En op termijn kun je wellicht een lagere afvalstoffenheffing presenteren.

Meer weten?
Wil je meer weten over de berekening van tarieven en wat de ervaringen zijn van De AfvalSpiegel op dit onderwerp? Bel of mail dan Ton Daamen (advies & projectleiding), via ton@deafvalspiegel.nl of 085 773 19 95.

* Het vastrechtdeel van de afvalstoffenheffing is voor de kosten die de gemeente sowieso moet maken en die worden verdeeld over alle huishoudens in de gemeente. Het variabele deel van de heffing is het deel waarop de inwoners zelf invloed hebben door het afval zoveel mogelijk te scheiden.

Laatste nieuws